*de nota werkt door zolang geen nieuwe nota is opgesteld, dit wordt meegenomen in het fusietraject West Betuwe

Er wordt onderscheid gemaakt tussen statisch en dynamisch weerstandsvermogen. Het Statisch weerstandsvermogen wordt berekend via de incidentele weerstandscapaciteit en het dynamisch weer-standsvermogen via de structurele weerstandscapaciteit. In beide gevallen is de norm op 1,0 gesteld. Hoger is niet wenselijk omdat dan de onderkende risico’s niet kunnen worden opgevangen.

Statisch weerstandsvermogen: Dynamisch weerstandsvermogen:

Incidenteel risico/ incidentele capaciteit Structureel risico/ structurele capaciteit
€ 4.693.636 / € 19.914.000 = 0,24 € 520.575/ € 1.669.750= 0,31

Interpretatie van de financiële positie is voor gemeenten lastig. Veel gemeenten willen zich daarom onderling vergelijken, maar dat was tot op heden niet mogelijk door het ontbreken van een standaard-definitie of een set van financiële kengetallen. Gezien het stijgende belang van toekomstbestendigheid van gemeenten, een grotere druk op doelmatigheid en een steeds diverser wordende context (ontwikkeling van financiële producten, meer verbonden partijen, meer taken zoals bijvoorbeeld in het sociaal domein) is het belang van inzicht in de financiële positie toegenomen. Daarom schrijft het Besluit begroting en verantwoording voor dat in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing een verplichte basisset van vijf financiële kengetallen moet worden opgenomen. De kengetallen worden meerjarig gepresenteerd. Naast de kengetallen wordt een beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie opgenomen.

De provincie Gelderland hanteert bij de beoordeling van de kengetallen een classificering in 3 categorieën, waarbij categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest risicovol. Per kengetal voor de begroting 2018 gaan wij nader in op de vergelijking met deze classificatie. De provincie zal bij de beoordeling van de begroting ook het ‘Gelderse gemiddelde’ van alle kengetallen publiceren, zodat wij het kengetal van Geldermalsen daarmee kunnen vergelijken.

Netto schuldquote en gecorrigeerde netto schuldquote
Dit cijfer geeft inzicht in het niveau van de gemeentelijke schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft dus een indicatie van de mate waarin de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie drukken. Hoe lager het percentage, hoe gunstiger. Volgens de classificatie van de provincie is tussen 90% en 130% sprake van een enigszins risicovolle score. De ontwikkeling van dit kengetal laat voor Geldermalsen in de jaren 2018 tot en met 2021 een verbetering ten opzichte van 2016. vanaf 2020 wordt de categorie 'minst risicovol' behaald.

De gecorrigeerde netto schuldquote geeft hetzelfde beeld.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft de mate aan waarmee de gemeentelijke bezittingen zijn betaald met eigen middelen. Hoe hoger het percentage, des te gunstiger de financiële weerbaarheid van de gemeente. Een solvabiliteitsratio onder de 20% wordt door de provincie als meest risicovol beschouwd; een ratio van 50% en hoger is het minst risicovol. In Geldermalsen krijgt dit kengetal meerjarig de classificatie B, hetgeen een enigszins risicovolle score betekent. Zichtbaar is dat de solvabiliteit zich verbetert en we langzaam toegroeien naar de minst risicovolle score.

Structurele exploitatieruimte
Het kengetal structurele exploitatieruimte geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de vastgestelde begroting is, en of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Een positieve begroting én meerjarenraming wordt gezien als minst risicovol. De kengetallen voor Geldermalsen komen, door de toepassing van het principe van de solide begroting boven deze norm uit en krijgen daarom een voldoende. Temeer omdat in deze begroting ook ruimte is gemaakt voor nieuw beleid.

Grondexploitatie
Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse baten. De boekwaarde van de voorraden grond moet worden terugverdiend bij de verkoop. De provincie classificeert een uitkomst >35% als meest risicovol. Over de uitkomsten van dit kengetal kan worden gesteld dat de grondexploitatie van Geldermalsen risicovol is. Geldermalsen kent enkele grote grondexploitaties waardoor het kengetal een risicovolle score aangeeft, dit zal de komende jaren nog zo blijven. In deze programmabegroting zien we een duidelijke verbetering ten opzichte van 2016. Maar verplichte, tussentijdse winstneming kan dit kengetal weer negatief beïnvloeden.

Belastingcapaciteit
Voor de berekening van dit kengetal worden de woonlasten voor een gezin bij een gemiddelde WOZ-waarde afgezet tegen het landelijk gemiddelde voor een gezin in het voorafgaande begrotingsjaar. De uitkomsten van dit kengetal laten zien dat de gemiddelde woonlasten in Geldermalsen boven het landelijk gemiddelde liggen. In het COELO rapport 2017 is Geldermalsen als één van de hoogste van de Nederlandse gemeenten beoordeeld (rangnummer 381; de duurste gemeente heeft rangnummer 388). Ook de provinciale classificatie C bevestigt dit beeld.

Beoordeling financieel beeld in samenhang met de kengetallen
De kengetallen laten zien dat de financiële positie van Geldermalsen volgens de meerjarenbegroting solide is. De toepassing van de systematiek van solide begroting zorgt ervoor dat Geldermalsen de begroting structureel op orde heeft. Zowel de netto-schuldquote als de solvabiliteit geven aan dat de gemeente Geldermalsen een aanzienlijke schuldenlast kent, maar dat deze wel afneemt.
Daarnaast zien we een afname van de risico’s in de grondexploitatie. Er zijn weinig mogelijkheden om de lokale lasten verder te verhogen, maar de noodzaak hiervoor ontbreekt op dit moment ook. De gemeente Geldermalsen heeft goede grip op haar financiële positie.

Algemeen
Onder risico wordt verstaan het gevaar voor schade of verlies als gevolg van interne of externe omstandigheden. De risico’s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen, zijn de financiële risico’s die niet op andere wijze zijn afgedekt. Reguliere risico’s (die zich regelmatig voor kunnen doen en veelal kwantificeerbaar zijn) maken geen deel uit van de risico’s in de paragraaf weerstandsvermogen. Voor deze risico’s kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen op de balans worden getroffen.

In de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement is voor het risico van tegenvallers ten aanzien van het feitelijk gebruik van open einde regelingen en voor volumerisico’s opgenomen dat wordt uitgegaan van een risicobedrag van 10% van de geraamde jaarlast. Risico’s < € 20.000,-- worden in deze paragraaf niet meer genoemd. In het kader van de solide begroting heeft een uitgebreide, meerjarige risico-inventarisatie plaatsgevonden, waarvan de risico’s vanaf het jaar 2016 in deze paragraaf zijn verwerkt. Deze geven inzicht in het feitelijk weerstandsvermogen per balansdatum.

Samenvatting risico’s
In dit overzicht wordt een samenvatting van de gekwantificeerde risico’s voor 2018, na aftrek van een mogelijk getroffen voorziening, weergegeven. Per risico wordt de inschatting gedaan van de kans dat het risico zich voordoet door het onderscheid hoog (H), middel (M) of laag (L). Tevens wordt aangegeven of sprake is van een incidenteel (I) dan wel structureel (S) risico.

Totaal Incidenteel ongewogen: € 4.771.136
Rekening houdend met de wegingsfactoren volgens de nota Risico’s de baas voor hoog (75%), middel (50%) en laag (25%) wordt de schatting van het totaalbedrag voor incidentele risico’s ten behoeve van het weerstandsvermogen: € 4.693.636

Totaal Structureel ongewogen: € 1.192.900
Volgens de nota Risico’s de baas moet voor structurele risico’s in het statische weerstandsvermogen worden uitgegaan van 1,75 maal het berekende jaarbedrag (alleen van toepassing voor het statisch weerstandsvermogen, dus optellen bij de incidentele bedragen). Naar aanleiding van het project Solide Begroting houdt de Gemeente Geldermalsen echter jaarlijks in het begrotingssaldo rekening met een bufferbedrag voor het opvangen van de (structurele) risico’s. Het is daardoor niet nood-zakelijk om ook de structurele risico’s onderdeel te laten zijn van het statische weerstandsvermogen.

Voor de berekening van het dynamische weerstandsvermogen wordt uitgegaan van de ‘kale’ structurele risicobedragen inclusief weging. De berekening komt hierbij uit op € 520.575.

Navolgend worden de risico’s, die op het moment van opstellen van de begroting 2018 worden onderkend, toegelicht. Hierbij wordt, waar mogelijk, de omvang van het risico (na afdekking) ingeschat zodat een uitspraak kan worden gedaan over het weerstandsvermogen van de gemeente Geldermalsen.

Open einderegelingen
Participatiewet (werk- en inkomensdeel)
Nu er meer duidelijkheid is over de nieuwe Vangnetregeling, waarbij de uitgaven boven 107,5% van het budget door het rijk worden vergoed, is dit risico komen te vervallen.

Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)
Voor de open einde regeling WMO, inclusief de nieuwe taken als gevolg van de decentralisatie van de Awbz, bedraagt het risicobedrag volgens het eerder genoemde uitgangspunt € 498.200. Het risico wordt als laag aangemerkt gelet op de overschotten in de afgelopen jaren. In de bestemmingsreserve Sociaal domein is een bedrag van € 250.000 beschikbaar voor het onderdeel WMO. Dit bedrag wordt, voor de berekening van het weerstandsvermogen, opgeteld bij de weerstandscapaciteit.

Jeugdzorg en regionale solidariteit
Voor de, voor de gemeente nieuwe, open einde regeling Jeugdzorg bedraagt het risicobedrag volgens het eerder genoemde uitgangspunt € 339.000,--. Het risico wordt als hoog aangemerkt omdat de ervaringen van 2015 leren dat het moeilijk is om zicht te krijgen op de doelgroep en op de besteding van de budgetten. Het risico van een negatieve afrekening voor de regionale solidariteit ramen we PM met een gemiddelde kans. Dit laat zich moeilijk voorspellen omdat door een verhuisbeweging de kosten van de ene of de andere gemeente ineens hoger of lager dan het jaar ervoor kan uitvallen.
In de bestemmingsreserve Sociaal domein is een bedrag van € 1.000.000 beschikbaar voor het onderdeel Jeugdzorg. Dit bedrag wordt, voor de berekening van het weerstandsvermogen, opgeteld bij de weerstandscapaciteit.

Leges omgevingsvergunningen
Voor de open einde regeling leges omgevingsvergunningen bedraagt het risicobedrag volgens het uitgangspunt in de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement 10% van het geraamde bedrag, te weten € 50.000,--. Het risico wordt vanwege de aantrekkende economie en de afspraken met de ontwikkelaars voor de Plantage vooralsnog op nihil gewaardeerd.

Overige inhoudelijke risico’s
Onderhoud bomen buitengebied
Uit de VTA controle van 2015 is gebleken dat er een snoeiachterstand is bij de bomen in het buitengebied. In juni 2016 is besloten hiervoor geen extra budget beschikbaar te stellen. Consequentie is dat alleen op basis van risico wordt gesnoeid en niet volgens boomtechnische planning. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de bomen in de openbare ruimte en kan aansprakelijk worden gesteld bij schade als verantwoord boombeheer niet aangetoond kan worden. Vanwege de keuze voor snoeien op risico ontstaan de komende jaren oplopende achterstanden in het snoei onderhoud. Het risico wordt geraamd op een bedrag van € 100.000 in 2017 en 2018 met een gemiddelde kans dat het zich voordoet.

Essentaksterfte
Sinds 2010 is in Nederland de essentaksterfte gesignaleerd (schimmelziekte die de essen aantast met meestal afsterven tot gevolg). Hiervoor is nog geen bestrijdingsmethode beschikbaar. Wel is een praktijkadvies opgesteld door het Bosschap. In 2015 is bij 250 essen de ziekte vastgesteld. In 2016 is verdere terugloop van de gezondheid geconstateerd bij een groot gedeelte van de 5.459 essen binnen de gemeente. In juli/aug 2017 zijn alle essen gecontroleerd. Bij circa 50% van de essen is de ziekte geconstateerd. Najaar 2017 wordt bepaald welke maatregelen nodig zijn bij de aangetaste bomen (snoeien of in enkele gevallen verwijderen). De ontwikkeling van de ziekte wordt gevolgd zodat de consequenties gemeld kunnen worden. Het risico wordt geraamd op € 150.000 totaal voor 2 jaar met een hoge kans dat het risico zich voordoet. Dit hoge risico heeft ook consequenties als er (storm)schade ontstaat door zieke essen. Onze verzekeraar zal de claimdekking afwijzen, omdat de gemeente onderhoudsmaatregelen had moeten nemen. Eventuele schades komen daardoor ten laste van ons eigen risico.

Belastingen en heffingen
In de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement is als specifiek uitgangspunt voor volume-risico’s met betrekking tot geraamde opbrengsten opgenomen dat uitgegaan wordt van een risico-bedrag van 10% van de geraamde opbrengst. Voor de opbrengstcomponent belastingen en heffingen bedraagt het risicobedrag volgens dit uitgangspunt € 930.000,-. Ervaringscijfers uit de afgelopen jaren leren echter dat het risicobedrag lager kan worden ingeschat namelijk op € 100.000,-. Gelet op de aantrekkende economie en het ervaringsgetal 2015 wordt het risico als laag gewaardeerd.

Grondexploitaties
De risico’s en het beleid ten aanzien van de grondexploitatie staan nader omschreven in de paragraaf Grondbeleid. De risico’s betreffen vertraging van het project De Plantage met 2 jaar, hetgeen leidt tot een extra verlies van € 1 miljoen. Voorts het risico van rentestijging met 1% van € 3 miljoen.

De kans dat het risico van vertraging zich voordoet, wordt als gemiddeld ingeschat. De kans op rentestijging wordt, gelet op de huidige financiële markt waarin ook langlopende leningen nog tegen een zeer laag rentepercentage kunnen worden afgesloten, klein geacht. Daarom wordt voor de bepaling van het weerstandsvermogen uitgegaan van het risico van een rentestijging met 1% tegen een gemiddelde kans dat dit risico zich daadwerkelijk voordoet.

Verbonden partijen
Omgevingsdienst Rivierenland
De bedoeling is dat per 2018 op basis van outputfinanciering onze bijdrage aan de ODR wordt bepaald. Uit zeer recente door de ODR aangeleverde eerste overzichten zou dit gaan betekenen dat de gemeente Geldermalsen, gebaseerd op de daadwerkelijke uren 2017, zo’n € 300.000 op jaarbasis aan extra lasten moet gaan dragen. De komende maanden worden deze bedragen geduid, mogelijk nog aangepast en besproken in AB en DB van ODR. Wij schatten de kans dat we met een significante verhoging van onze bijdrage aan de ODR te maken gaan krijgen gemiddeld in. Wanneer de stijging ook te maken heeft met een grotere afname van producten (=meer omgevingsvergunningen) is het reëel te verwachten dat een deel kan worden opgevangen door een hogere legesopbrengst. Er blijft een substantieel risico over.

Veiligheidsregio
De Veiligheidsregio wil het tekort in begroting 2018 af te dekken door verhoging van de bijdragen van de gemeenten. Dit risico is afgeleid uit de begroting van de Veiligheidsregio, het risico schatten we hoog in.

AVRI
Door het besluit van het AB van de Regio/Avri t.a.v. de inzet van de voorziening Basispakket / Afvalstoffenheffing komt de bodem van deze voorziening in zicht. Dit in afwijking van het standpunt van de gemeente Geldermalsen. Door het sluiten van de stortplaats en de overdracht aan de provincie, kan deze voorziening op termijn wel weer aangroeien. In 2018 en 2019 is er incidenteel mogelijk te weinig aanwezig in de voorziening voor eventuele tegenvallers. Reeds vorig jaar was door Avri de suggestie aan gemeenten meegegeven om binnen de gemeentelijke begroting met dit risico rekening te houden.

Bedrijfsvoering
Taakstelling huisvesting
Aan de ambtelijke organisatie is sinds 2011 een taakstelling op het pand Kuipershof 4 belegd om zodoende de lasten van dat gebouw vrij te spelen. Tot op heden is de taakstelling op een bedrag van € 56.136 na gerealiseerd. De kans dat dit bedrag in 2018 niet wordt gerealiseerd, schatten wij op absoluut omdat het gebouw naar verwachting niet volledig verhuurd wordt en op dit moment nog niet duidelijk is wat de uitkomst van de definitieve besluitvorming over de mogelijke herindeling met Neerijnen en Lingewaal wordt.

Werkkostenregeling
De fiscale maatregel Werkkostenregeling is vanaf 2015 van kracht. Voor 2015 waren de financiële gevolgen, in de zin van 80% eindheffing voor de werkgever, gering. Aangezien de uitgaven jaarlijks kunnen fluctueren, wordt het risico vooralsnog gewaardeerd op PM met een gemiddelde kans dat het risico zich voordoet. Overigens heeft een steekproefcontrole door de Belastingdienst uitgewezen dat de gemeente Geldermalsen grip heeft op de werkkostenregeling.

Datalekken
Het risico op datalekken betreft het geen goede invulling geven aan de meldplicht zoals genoemd in de Wet bescherming persoonsgegevens: Bijv. kwijtgeraakte usb-stick, gestolen laptop, inbraak in databestanden door hacker. Volgens de Wet bescherming persoonsgegevens bedraagt de maximale boete nu € 820.000. Met ingang van mei 2018 wordt de Algemene verordening gegevensbescherming van kracht. De boetes die op grond van deze Europese verordening worden opgelegd, kunnen maximaal € 20 miljoen bedragen. Voor de informatiebeveiliging voeren we momenteel een actieplan uit waarin risico-awareness van medewerkers een belangrijk onderdeel is. Het risico waarderen we daarom als PM met een kleine kans dat het zich voordoet.

Uitgegaan wordt van het vrij beschikbare deel van de algemene reserve, de onbenutte belastingcapaciteit en de stille reserves.

Algemene reserve
De algemene reserves, zoals opgenomen in paragraaf 8 (reserves en voorzieningen) bedraagt eind 2017 (inclusief resultaatbestemming) in totaal € 19.500.000.

Onbenutte belastingcapaciteit
Voor de onbenutte OZB-belastingcapaciteit kan de zogenaamde artikel 12-norm gehanteerd worden. Hierbij dienen artikel 12-gemeenten voor het verkrijgen van toegang tot artikel 12 minimaal een opslag van 20% boven het werkelijke gewogen landelijk gemiddelde ‘OZB-tarief’ te realiseren. Op basis van de Meicirculaire 2017 is deze norm voor 2018 0,1952%. De onbenutte capaciteit 2018 kan als volgt berekend worden:

Berekening belastingcapaciteit OZB (bedragen x € 1.000)

Onderdeel Bedrag
Berekende WOZ-waarde woningen 2.968.000
Berekende WOZ-waarde niet woningen gebruikers 618.500
Berekende WOZ-waarde niet woningen eigenaren 680.500
Totaal waarde *) 4.267.000
Artikel 12-norm 2018 0,1952%
Maximale opbrengst 2018 o.b.v. artikel 12-norm 8.329

Geraamde opbrengsten
- woonruimten 4.204
- niet-woonruimten 3.342
Totaalopbrengsten begroting 2017 7.546
Totaal Onbenutte belastingcapaciteit OZB 783

*) Hierbij is er vanuit gegaan dat de waardeontwikkeling in 2016 in Geldermalsen gelijk is aan de landelijke ontwikkeling, nl. respectievelijk + 6,0% voor woningen en + 1,0% voor de niet-woningen.

Op basis van de hiervoor genoemde uitgangspunten ten aanzien van de waardeontwikkelingen in Geldermalsen, bedraagt voor 2018 het gemiddelde OZB-tarief 0,1769%. Tot aan de minimale artikel 12 norm (0,1952%) is er nog een OZB-ruimte van € 783.000 aanwezig. Overigens staat het een gemeente vrij om de tarieven boven de artikel 12-norm vast te stellen.

Inzet bestemmingsreserve sociaal domein
Voor de risico’s in het sociaal domein is een bestemmingsreserve van € 1.187.000 aanwezig. Deze kan worden ingezet als structurele weerstandscapaciteit door het bedrag over 4 jaar te verdelen. Omgerekend komt dit neer op € 296.750 per jaar.

Stille reserves
Vanaf de begroting 2018 houden we geen rekening meer met stille reserves als onderdeel van de weerstandscapaciteit. We volgen hiermee de lijn van het provinciaal toezicht.

Begrotingsruimte/bufferbedrag risicoanalyse
Voor 2018 is het bufferbedrag bepaald op € 590.000. Het begrotingssaldo voor 2018 is € 1.004.000, zodat er voor 2018 sprake is van een incidenteel overschot van € 414.000 ten opzichte van het gewenste bufferbedrag conform de risicoanalyse.

Op basis van vorenstaande gegevens is de berekende weerstandscapaciteit als volgt:

In de nota Weerstandsvermogen en Risicomanagement is onder andere vastgelegd op welke manier de Gemeente Geldermalsen wil omgaan met risicobeheersing. Belangrijkste uitgangspunt voor risicobeheersing is risicobewustwording. Wanneer we niet weten welke risico’s er zijn, kunnen we de risico’s ook niet beheersen.
In de organisatie zetten we al een aantal jaar in op bewustwording van de financiële risico’s. Nu wordt meer aandacht gevraagd voor de niet-financiële risico’s die met onze werkzaamheden of projecten samenhangen.
Met name het management en medewerkers in de ‘harde’ beheersector zijn zich bewust van mogelijke risico’s en sturen hier ook op, maar de aandacht gaat uit naar medewerkers in de ‘zachte of welzijnssector’.

Na risicobewustzijn zijn de belangrijkste instrumenten voor risicobeheersing:

• de verplichte risicoparagraaf voor raadsvoorstellen;
• projectmatig werken;
• functiescheiding en interne controle;
• het inkoopbeleid, met name de procedure van voorleggen van geplande opdrachten en gegunde opdrachten;
• risico-inventarisatie en het opnemen van bufferbedragen in de begroting volgens de uitgangspunten van solide begroting;
• planning & controlcyclus
• toezichtsarrangementen verbonden partijen (zie paragraaf 6).